Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD) là gì?

Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD) là một rối loạn tâm thần phát triển sau khi một người trải qua hoặc chứng kiến sự kiện đau thương. Những ký ức về sự kiện sang chấn này không được xử lý một cách lành mạnh, dẫn đến một loạt các triệu chứng dai dẳng và suy nhược.

Những “dấu vết” tâm lý và sinh lý của rối loạn căng thẳng sau sang chấn

PTSD không chỉ gây tổn thương tâm lý mà còn làm thay đổi não bộ và cơ thể. Những thay đổi này gây ra nhiều triệu chứng đặc trưng, bao gồm:

Hồi tưởng (Flashbacks):

Đây là những trải nghiệm sống động, khiến người bệnh cảm thấy như đang trải qua lại sự kiện sang chấn.
Hồi tưởng có thể kích hoạt bởi yếu tố bên ngoài (âm thanh, mùi hương) hoặc bên trong (suy nghĩ, cảm xúc).

Ác mộng:

Những giấc mơ đáng sợ, thường xuyên lặp lại, liên quan đến sự kiện sang chấn.
Ác mộng có thể gây ra rối loạn giấc ngủ nghiêm trọng, dẫn đến mệt mỏi và suy nhược.

Suy nghĩ xâm nhập:

Những suy nghĩ, hình ảnh hoặc cảm xúc khó chịu về sang chấn xuất hiện ngoài ý muốn và không thể kiểm soát.
Những suy nghĩ này có thể gây ra sự đau khổ và lo lắng tột độ.

Tránh né:

Cố gắng tránh những địa điểm, con người, hoạt động hoặc suy nghĩ gợi nhớ đến sự kiện sang chấn.
Hành vi tránh né có thể dẫn đến sự cô lập xã hội và hạn chế khả năng hoạt động.

Tăng kích động:

Cảm thấy căng thẳng, lo lắng, dễ cáu gắt, khó ngủ, khó tập trung hoặc giật mình quá mức.
Tăng kích động có thể gây ra những vấn đề trong các mối quan hệ và công việc.

Thay đổi tiêu cực trong suy nghĩ và tâm trạng:

Cảm thấy tuyệt vọng, tội lỗi, xấu hổ, mất hứng thú hoặc khó trải nghiệm cảm xúc tích cực.
Những thay đổi này có thể dẫn đến trầm cảm và các rối loạn tâm thần khác.

Nguyên nhân gây rối loạn căng thẳng sau sang chấn

PTSD không phải do yếu đuối mà là phản ứng sinh học với sự kiện đau thương. Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ rối loạn căng thẳng sau sang chấn, bao gồm:

Mức độ nghiêm trọng của sự kiện sang chấn: Sự kiện càng nghiêm trọng, nguy cơ mắc PTSD càng cao.
Tiền sử chấn thương: Người từng trải qua tổn thương trong quá khứ dễ PTSD hơn.
Thiếu sự hỗ trợ xã hội: Khi thiếu vắng gia đình, bạn bè hoặc cộng đồng, rối loạn căng thẳng sau sang chấn càng dễ xảy ra.
Tiền sử rối loạn sức khỏe tâm thần: Người có tiền sử lo âu hoặc trầm cảm dễ phát triển PTSD hơn.
Yếu tố di truyền: Nghiên cứu chỉ ra rằng PTSD có thể mang tính di truyền.

Phương pháp điều trị rối loạn căng thẳng sau sang chấn

Rối loạn căng thẳng sau sang chấn là một rối loạn có thể điều trị được. Các phương pháp điều trị hiệu quả bao gồm:

Liệu pháp tâm lý:

Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): Giúp nhận diện và thay đổi suy nghĩ, hành vi tiêu cực liên quan đến sang chấn.
Liệu pháp tiếp xúc (Exposure therapy): Giúp người bệnh dần đối mặt với ký ức và cảm xúc sang chấn trong môi trường an toàn.
Liệu pháp giải mẫn cảm và tái xử lý chuyển động mắt (EMDR): Giúp xử lý ký ức đau thương bằng cách sử dụng chuyển động mắt.

Thuốc:

Thuốc chống trầm cảm (SSRI, SNRI): Có thể giúp giảm các triệu chứng lo âu, trầm cảm và mất ngủ.

Lời khuyên

Tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp: Đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ từ bác sĩ tâm thần hoặc nhà tâm lý học.
Xây dựng mạng lưới hỗ trợ: Chia sẻ với người cùng vấn đề hoặc tham gia nhóm hỗ trợ.
Chăm sóc bản thân: Tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc, ăn uống lành mạnh và thực hành các kỹ thuật thư giãn.
Kiên nhẫn và kiên trì: Điều trị rối loạn căng thẳng sau sang chấn cần thời gian, nhưng với nỗ lực, bạn có thể cải thiện cuộc sống.

Kết luận

PTSD là một rối loạn nghiêm trọng, nhưng không phải là không thể vượt qua. Với sự giúp đỡ và sự nỗ lực của bản thân, bạn có thể học cách kiểm soát các triệu chứng và sống một cuộc sống trọn vẹn hơn.